حتما تاکنون نام فرش پازیریک را شنیده‌اید! این قالی که از آن به عنوان قدیمی‌ترین فرش جهان یاد می‌شود، در سال 1326 الی 1328 شمسی کشف شد. کاشف فرش یکی از باستان شناسان روسی به نام سرگی رودنکو بود که فرش را در دره پازیریک (حوالی کشور روسیه)کشف کرد. این دره در ابتدای رشته کوههای آلتا قرار داشته و علاوه بر این قالی باارزش، وسایل دیگری همچون گلدان و مومیایی دوید در آنجا وجود داشته است. قدمت قالی به دوران هخامنشی و سده چهارم و پنجم پیش از میلاد بازمی‌گردد. سرگی رودنکو به دلیل نگاره‌های فرش آن را شبیه به نقش‌های تخت جمشید می‌دانست. البته عده‌ای مخالف این نظر بودند و باور داشتند که قدمت قالیچه به دوران پارت‌ها و یا مادها می‌رسد.
کشف پازیریک
همانطور که گفته شد کاشف فرش، باستان شناسی به نام سرگی رودنکو بوده است. این فرش در یک قبر سرپوشیده از یخ قرار داشت. سرمای آن منطقه و یخ موجود بر روی قبر باعث حفاظت از فرش شده بود. در این قبر جسد یکی از پادشاهان قرار داشت که آن هم به دلیل انجماد و سرما، تا مدتی به حال خود باقی مانده بود.
مشخصات قالی پازیریک
فرش پازیریک از پشم بافته شده و رنگ‌های به کاررفته در آن همگی شاد و زنده (آبی، زرد و قرمز) بوده‌اند. ابعاد فرش حدود 1/98*1.89 سانتی‌متر بوده و تقریبا شکل مربعی داشته است. فرش دارای نقش‌هایی از سوارکاران، موجودات افسانه‌ای، گوزن‌های زیبا، عقاب و بدن شیر می‌باشد. حاشیه فرش با گل‌های زیبایی پوشیده شده که باعث زیبایی دوچندان فرش شده‌اند. هم اکنون یک سمت فرش به دلیل رطوبت دچار پوسیدگی شده که مورد بازسازی قرار گرفته است. قالی پازیریک از 3600 گره متقارن و جفت تشکیل شده که نشان از هنر فاخر ایرانیان است. اگر به طور دقیق بخواهیم طرح‌های فرش را بیان کنیم به این صورت است:
اسب سواران:
در این فرش 28 اسب‌سوار به تصور کشیده شدند که همگی دارای کلاه خود و چهره‌های متناسب هستند. همچنین اسب‌ها با جزئیات بی‌نظیری نگاشته شده‌اند و دم‌هایشان براساس یک رسم قدیمی بافته شده است.
حیوانات افسانه‌ای
موجودات افسانه‌ای در این فرش به شکل تلفیقی از عقاب و شیر هستند. آنها دارای سر عقاب و تنه شیر هستند. (در بسیاری از منابع این موجودات را به شیر و اسب نسبت داده‌اند.). این موجودات افسانه‌ای در اطراف قالی نقش بسته‌اند و نشانی از باورهای قدیمی مردم ایران دارند.
گل و گیاهان:
در این فرش طرح‌هایی از گل‌های هشت پر دیده می‌شود. تعداد این گل‌های 8 پر 24 عدد بوده که طرح 4 گلبرگ آن از گل نیلوفر است. علاوه بر این گل‌ها، گل‌های ریز دیگری نیز در قالی دیده می‌شوند که در حاشیه فرش به چشم می‌خورند.
اصالت فرش به کجا برمی‌گردد؟
عده‌ای از مورخان و محققان باور داشتند و دارند که فرش پازیریک در محدوده شمالی ایران و یا ارمنستان کنونی ساخته شده بود. پژوهشگران فرش را متعلق به سکایی‌ها می‌دانستد؛ آنها افرادی دامدار بودند که به پشم دسترسی زیادی داشته‌اند. به همین دلیل قالی را به آنها نسبت داده و معتقد بودند که سکایی‌ها با پشم گوسفندانشان این قالی را بافته‌اند. سکایی‌ها کوچ نشینانی ایرانی تبار بودند که قبل از هخامنشیان زندگی می‌کرده‌اند. بعد از گذشت سالها محققان با استفاده از دستگاه‌هایی مانند رادیو اکتیو، اقدام به بررسی قدمت دقیق فرش کردند. البته این تحقیق در هر برهه زمانی با نتیجه متفاوتی روبرو شد. اما نتیجه‌ای که به طور قطع بیان شده بود، قدمت 2500 ساله فرش را نشان می‌داد.
محل نگهداری فرش پازیریک
قالی پایزیرک هم اکنون در موزه آرمیتاژ سن پترزبورگ کشور روسیه نگهداری می‌شود. این قالی بعد از گذشت حدود 2500 سال همچنان سالم مانده است. دانشمندان دلیل تجزیه نشدن فرش و سالم ماندن آن را انجماد به دلیل سرمای زمستان عنوان کرده‌اند. اگر به کشور روسیه سفر کردید و قصد بازدید از این کهنه فرش باارزش را داشتید، می‌توانید روزهای چهارشنبه تا جمعه از 10:30 صبح تا 9 شب و روزهای شنبه تا سه شنبه از 10:30 صبح تا 6 عصر از آن بازدید کنید.
آدرس موزه آرمیتاژ: روسیه – سن پترزبورگ – خیابان دوم – میدان دوورتساوایا – موزه آرمیتاژ
